İzmir coğrafyası farklı karakteristik özellikleriyle öne çıkan onlarca köye ev sahipliği yapıyor. Urla‘ya bağlı Bademler Köyü, İzmir’in en tanınmış, ‘farklı’ köylerinden.
İsmini ülkemizde bir köyde ilk kez kurulan tiyatro ile duyuran, halk kütüphanesi ve Çocuk Oyuncakları Müzesi ile farklı ve çağdaş yapısını yansıtan Bademler; temiz beyaz badanalı evleri, kadın-erkek eşitliğine tanık olabileceğiniz sakin yaşamı, her pazar kurulan üretici pazarı ve güleryüzlü sakinleriyle huzurlu bir durak.
Alışılagelmiş köy formatından çok uzakta duran Bademler’in geçmişi günümüzden 300 yıl kadar geçmişe uzanıyor. Geçimini tahtacılık ile sağlayan Yörüklerin yerleşik yaşama geçerek kurduğu köy ismini, çevresinde bulunan badem ağaçlarından almış.
Camisi ve cemevi olmayan köyde yaşayanların büyük bölümü Alevi inancına sahip. Bademler’in tanınmasında en büyük pay 1963 yılında köyde çekilen Susuz Yaz filmi. Necati Cumalı’nın 1962 yılında yazdığı aynı isimli hikayeyi filme dönüştüren Metin Erksan’ın filmi Türk sinema tarihinin başyapıtları arasında gösteriliyor.
Bademler Köyü Pazarı
Bademler, özellikle hafta sonu gezmesi için alternatif yer arayışında olan İzmirlilerin rotasında. Köyü ziyaret için en ideal gün pazar. Pazar günü köyün meydanına (Çeşmebaşı) açılan ara sokakta kurulan üretici pazarı, yerel halkın el emeğiyle ürettiği meyve-sebzelerin yanı sıra evde pişirilen zeytinyağlılar, gözleme ve ekmek çeşitlerinin tadına bakmak için de en doğru yer.
Pazarın meydana açılan noktasında fırından sıcak sıcak çıkan ekmekleri satan tezgahın önünde kulak misafiri olarak öğrendiğim ‘godalak‘ yalnızca Bademler’de üretiliyor. Geçmişte tütün üretimi ile kazancını sağlayan köyde sabah tütüne giden kadınlar uykudan uyanan çocukları aç kalmasın diye dahiyane bir fikir geliştirmiş.
Köylü kadınlar sabah evden çıkmadan bir kişinin doyabileceği büyüklükte yuvarlak hamurun tam ortasına kabuğunu yıkadıkları yumurtayı yerleştirip hamurla yumurtayı fırına vermiş.
Fırından çıktığında sade bir ekmek görüntüsüne sahip olan godalak’ı yardığınızda içinden yumurta çıkıyor. Fırında, ekmeğin içinde yavaş yavaş haşlanan bu yumurta ekmekle birlikte katık ediliyor. Yolu Bademler’e düşenlerin bu ilginç lezzeti denemesi lazım.
Bademler Köyü’nün şaşırtıcı ilkleri
Okuma yazma oranı yüzde 99 olan köy, Türkiye‘de ilkleriyle bir hayli ün yapmış durumda. Bademler Köy Tiyatrosu, Türkiye’de köyde kurulan ilk tiyatro unvanına sahip. 1930’lu yıllarda köye gelen Öğretmen Mustafa Ararat’ın gençleri toplayarak kurduğu tiyatro grubuyla başlayan hikaye köy meydanında gerçekleşen provalara ilgi gösteren köylülerin katılımıyla giderek büyümüş.
1969’da farklı kurum ve kişilerin de desteğiyle inşa edilen tiyatro binası hala faal. İçi 200, bahçesi 700 kişi kapasiteli tiyatroda her yıl 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü’ne özel bir oyun sergileniyor. Köyün Kültür Sanat Derneği’nin belirlediği yeni oyuna köyde yaşayan 7’den 70’e herkes başvuruyor.
Oyunun sahne önünde ve arkasında yer alan herkes köyden. Yönetmeninden ışıkçısına kadar her türlü pozisyon için deneyimli kişinin bulunduğu köyde birçok kişi rolündeki ismini ya da tiyatrodaki görevini lakap olarak kullanıyor.
Susuz Yaz filmine de konu olan su sorunu köyde 1962’de kurulan Bademler Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ile çözülmüş. Bülent Ecevit’in de projeleri arasında yer modele benzerlik gösteren bu kooperatif su sorununu çözmek için başladığı görevini sürdürüyor. 200 ortaklı sulama kooperatifinin suladığı topraklarda köyün yüzde 60’ı seralarda çiçek üretimi yaparak geçimini sağlıyor.
Çocuk Oyuncakları Müzesi, Bademler’in ülkemize kazandırdığı ilklerden. Bademlerli Arkeolog Musa Baran’ın 1990’da kurduğu müze, köy meydanının yanı başında. Annesinin yaşadığı evi, ölümünün ardından müzeye dönüştüren Musa Baran, müzenin bir odasını annesinin hatırasını yaşatmak için etnografik biçimde düzenlemiş.
Eski eşyalar, fotoğraflar ve aile hatıralarının sergilendiği bu odanın üst katında ise geçmişte çocukların oynadığı oyunlarda kullandıkları malzemeler açıklamalarıyla birlikte yer alıyor. İzmir İl Halk Kütüphanesi’nin köyde bulunan şubesi de 80 yaşına merdiven dayamış.
Türkiye’nin en temiz köyü: Bademler
Bademler ayrıca, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yaptığı yarışma sonucunda Türkiye’nin en temiz köyü derecesiyle onurlandırılmış. Köydeki temizlik anlayışını ilk olarak kireçle badanalanan evlerden anlayabiliyorsunuz. Çöplerini ayrıştıran, sokakları her gün yıkanan ve herkesin kendi evinin önünü temizleyip, çiçeklendirdiği bu köyde kirli bir şey bulmak çok mümkün değil.
Geleneklerine sıkı sıkıya bağlı olan Bademler’de biri vefat ettiğinde tüm köye anons ediliyor. O gün köyde yas ilan edilip, eğlence ve hareket duruyor. Mezarlarına renkli bez parçaları bağlayan köylüler, renkli bez parçalarının ölüleri yaban hayvanlarından ve kötü ruhlardan koruduğuna inanıyor. Her 4-5-6 Mayıs’ta gerçekleştirilen Hıdrellez Şenlikleri de görülmeye değer.
Bademler Köyü Nerede?
Bademler Köyü’ne Nasıl Gidilir? 🚖
Bademler, İzmir-Çeşme Karayolu üzerinde, Güzelbahçe’den Seferihisar yönünde 11. km’de konumlanıyor.
Köye 320 numaralı Bademler-Fahrettin Altay Aktarma Merkezi hattındaki ESHOT otobüsleri ile toplu ulaşım hizmeti veriliyor. Bu otobüs Çamlı ve Yelki üzerinden Bademler’e ulaşıyor. Her gün 06.00-24.00 saatleri arasında belediye otobüsü seferi var.
➡️ İzmir şehir merkezine 40 km mesafede olan Bademler, Urla’dan 10 km, Güzelbahçe’den 14 km, Seferihisar’dan 10 km, Çeşme’den 62 km uzaklıkta.
Birkaç saatlik gezinti ile bile farklı havasını hissettiren Bademler Köyü, kentten tersine göçe şahit olmak isteyenler için eşsiz bir deneyim sunuyor.
Biz çocukken okul buraya geziye götürürdü. Hey gidi! Şimdi blog yazılarında okur olduk.
Finlandiya’ya taşınmadan önce İzmir’de yaşıyordum. İzmir’in eski köyleri sanki Avrupa’dan kopmuş gelmişler gibi. İnsanları eğitimli, çağdaş.
Ne kadar ilginç bir köymüş burası, hiç bilmiyordum! Bu arada “godalak” da nefis görünüyor (:
Godalak’ın içinde yumurtası da var. Gerçekten Türkiye farklılıklar açısından çok zengin bir ülke.