Harçsız Öğrenci Pasaportu Nasıl Alınır? 2023

119
267667

Harçsız öğrenci pasaportu, 25 yaşın altındaki öğrencilere yalnızca defter bedeli ödeyerek 25 yaşına kadar kullanabilecekleri pasaportu alma hakkı sağlıyor. 2016 yılına kadar yalnızca akademik faaliyetler, sempozyumlar, eğitim gezileri ve yurt dışı eğitim fuarları gibi etkinlikler için okuldan alınan bir yazıyla başvurusu yapılabilen harçsız öğrenci pasaportu yapılan yeni düzenleme ile tüm 25 yaş altı öğrencilerin yararlanabileceği bir uygulamaya dönüştü.

Harçsız öğrenci pasaportu olarak ifade edilen pasaport, umuma mahsus pasaport yani bordo renkli pasaportla bire bir aynı şey. 25 yaşın altındaki tüm öğrencilerin herhangi bir harç ödemeden alabildiği bu pasaportta yalnızca defter bedeli tahsil ediliyor. Harçsız öğrenci pasaportu yaygın olarak öğrenci pasaportu olarak anılsa da ülkemizde bordo pasaport taşıyanlardan herhangi bir farkı yok.

Ogrenci-Pasaportu-Basvurusu

Harçsız öğrenci pasaportu kimlere verilir?

25 yaşın altında, herhangi bir öğretim kurumunda resmi olarak kaydı bulunan tüm Türk vatandaşı öğrenciler harçsız öğrenci pasaportu alabiliyor. Pasaport başvurusu sırasında sorulan tek şey öğrencilik durumunun kanıtlanması. Bunun dışında yurt dışında herhangi bir etkinlik, eğitim amaçlı bir organizasyon ya da yarışmaya katılma gibi önşart yok.

18 yaşından küçükler öğrenci pasaportu alabilir mi?

Herhangi bir öğretim kurumuna kayıtlı 18 yaşından küçük tüm öğrenci Türk vatandaşları harçsız öğrenci pasaportu başvurusu yapabiliyor. 18 yaşından küçük öğrencilere defter bedelini ödemek şartıyla en fazla 5 yıl geçerliliği bulunan bordo pasaport düzenleniyor. 18 yaşından küçük öğrencilerin harçsız öğrenci pasaportu başvurusunda anne ve babasının başvuru yapılacak nüfus müdürlüğünde öğrencinin öğrenci belgesi ile birlikte bulunması gerekiyor.

18 yaşından büyük öğrencilerin harçsız öğrenci pasaportu süresi

18 yaşından büyük öğrenciler harçsız öğrenci pasaportu başvurusunu anne ve baba ile başvuru şartı olmadan tek başına gerçekleştirebiliyor. Harçsız öğrenci pasaportundan yararlanılabilecek en büyük yaş 25. Bu yüzden başvuru sahibinin 25 yaşını dolduracağı tarihe göre pasaport düzenleniyor. Örnek vermek gerekirse 18 yaşında olan birey harçsız öğrenci pasaportuna başvurduğunda 25 yaşını dolduracağı doğum gününe kadar 7 yıllık pasaport alabiliyor.

Harçsız öğrenci pasaportu yalnızca Türkiye’deki öğrencilere mi veriliyor?

Harçsız öğrenci pasaportu başvurusunda bulunmak için illa Türkiye’deki herhangi bir öğretim kurumunda öğrenci olma şartı yok. Yurt dışında bulunan ve eğitimini sürdüren öğrenciler de başvuru yapabiliyor. Başvuru kıstası olarak Türkiye’de denkliği bulunan eğitim kurumları gösteriliyor. Yurt dışında yabancı dil kursunda öğrenci olan ya da herhangi bir kursa devam eden kişiler öğrenci sayılmıyor.

Açık öğretim öğrencileri harçsız öğrenci pasaportu alabilir mi?

Türkiye‘de açık öğretim sisteminde aktif öğrenciliği devam eden 25 yaş altındaki tüm öğrenciler harçsız öğrenci pasaportu başvurusunda bulunabiliyor. Bununla ilgili yasa maddesi şöyle diyor: Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi/özel örgün ve yaygın eğitim-öğretim, yükseköğretim kurumlarında örgün, ikinci öğretim, açık öğretim ve uzaktan öğretim kapsamında ön lisans, lisans, lisansüstü düzeyde eğitim görmekte olan 25 yaşını doldurmamış aktif öğrenci durumunda bulunanlar illerimizde pasaport birimlerine, yurtdışında aynı statüde olan öğrenciler dış temsilciliklerimize müracaat edebileceklerdir.

Harcsiz-Ogrenci-Pasaportu

Harçsız Öğrenci Pasaportu İçin Gerekli Belgeler

Harçsız öğrenci pasaportu başvurusunda istenen evraklar öğrenci belgesi dışında bordo pasaport işlemleri ile bire bir aynı.

1. Nüfus cüzdanı ya da T.C. kimlik kartı aslı

Eski tip nüfus cüzdanı (mavi ya da pembe renkte) ya da yeni nesil T.C. kimlik kartının aslı harçsız öğrenci pasaportu başvurularında yanınızda olmalı. 15 yaşından büyük kişilerin nüfus cüzdanında fotoğraf olması şart. Her iki kimlik belgesinde de TC kimlik numarasının yazılı olması gerekiyor. Bu şartları taşımayan belgeye sahip olan kişilerin nüfus cüzdanını pasaport başvurusundan önce yenilemesi gerekiyor.

2. Biyometrik fotoğraf (2 adet)

Tüm pasaport başvuru işlemlerinde olduğu gibi harçsız öğrenci pasaportu başvurularında da 2 adet biyometrik fotoğraf verilmesi gerekiyor. Biyometrik fotoğraflar arka planı beyaz, yüzün eksiksiz bir şekilde görüldüğü, tam karşı açıdan çekilen fotoğraflar. Fotoğrafçılara pasaport başvurusu için biyometrik fotoğraf çekilmek istiyorum dediğiniz an yardımcı oluyorlar.

3. Eski pasaport (varsa)

Daha önceden kullandığınız pasaport varsa, son kullanılan pasaportun yeni pasaport başvurusu sırasında yanınızda getirilmesi ve bu pasaportun iptal edilmesi gerekiyor. İptal edilen eski pasaport size iade ediliyor.

4. Pasaport defter bedeli dekontu

Harçsız öğrenci pasaportunda başvuru sahibinin defter bedelini önceden Maliye Bakanlığı veznelerine, İnternet Vergi Dairesi‘ne ya da anlaşmalı banka ya da PTT şubelerine yatırması ve yatırdığına dair dekontu başvuru evraklarına eklemesi gerekiyor. 2023 yılı harçsız öğrenci pasaportu başvurusu defter bedeli 501,00 TL.

Defter bedelinin yatırılabileceği anlaşmalı bankalar

  • Akbank
  • Aktifbank
  • Albaraka Türk Katılım Bankası
  • Alternatif Bank
  • Anadolubank
  • Arap Türk Bankası
  • Citibank
  • Denizbank
  • BurganBank
  • FibaBanka
  • Finansbank
  • GarantiBBVA
  • HSBC Bank
  • ING Bank
  • Kuveyt Türk Katılım Bankası
  • Odeabank
  • Şekerbank
  • T.C. Ziraat Bankası
  • ICBC Turkey Bank A.Ş.
  • TurkishBank
  • Turkland Bank
  • Türk Ekonomi Bankası (TEB)
  • Türkiye Finans Katılım Bankası
  • Türkiye Halk Bankası
  • Türkiye İş Bankası
  • Türkiye Vakıflar Bankası
  • Yapı ve Kredi Bankası
  • Ziraat Katılım Bankası

5. Öğrenci belgesi

Harçsız öğrenci pasaportu başvurusunda istenen belgelerden biri de öğrenci belgesi. Türkiye’de eğitim gören öğrenciler bağlı oldukları okul müdürlükleri ya da üniversite öğrenci işleri bürosundan ıslak imzalı öğrenci belgesi alabiliyor.

Okuldan belge almak için zaman kaybetmemek isteyenler e-devlet üzerinden barkodlu öğrenci belgesinin çıktısını alarak pasaport evrakları arasında koyabilirler. Her iki yöntemde de öğrenci belgesinin son 60 gün içerisinde alınmış, güncel olması şart.

Yurt dışında okuyan öğrenciler okullarından alacakları öğrenci belgelerini yeminli tercümana Türkçe’ye çevirterek başvuru yapabiliyor. Yurt dışındaki TC büyükelçilikleri ve konsolosluklarından yapılan başvurularda çeviri şartı yok.

Ogrenci-Pasaportu

Harçsız Öğrenci Pasaportu Başvurusu Nasıl Yapılır?

Harçsız öğrenci pasaportu başvurusu için istenilen evrakları topladıktan sonra Türkiye’nin dört bir yanında istediğiniz il ya da ilçe nüfus müdürlüğünden randevu alarak başvurunuzu sorunsuz bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.

1. Nüfus müdürlüğünden randevu alın

İkametinizin nerede olduğuna bakılmaksızın uygun randevu tarihi ve saatine göre dilediğiniz nüfus müdürlüğünden randevu alabilirsiniz. Nüfus müdürlüğü pasaport randevu sisteminin web sitesi https://randevu.nvi.gov.tr/ adresine girerek TC kimlik no ve sizden istenen bilgileri girdikten sonra il-ilçe nüfus müdürlüğü, randevu tarihi ve saatini seçebilirsiniz. Başvuru sırasında sorulan pasaport türü sorusuna umuma mahsus-bordo pasaport olarak cevap vermek gerekiyor.

2. Randevu günü nüfus müdürlüğüne gidin

Pasaport başvurusu yaptığınız gün randevu saatinden en az 15 dakika önce randevu aldığınız il ya da ilçe nüfus müdürlüğüne hazırladığınız evraklarla birlikte gidin. Sıranız geldiğinde hazırladığınız belgeleri teslim edip, parmak izinizi verin. Pasaportunuzun gönderilmesi istediğiniz adresi ve pasaportunuzu sizin dışınızda teslim alabilecek kişinin ismini de verdikten sonra tüm işlem bitiyor.

3. Pasaportunuzu kargodan alın

Türkiye’nin 81 ilinden gerçekleştirilen pasaport başvuruları online ortamda Ankara Gölbaşı’nda Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nün baskı merkezine gönderiliyor. Pasaport basıldıktan sonra başvuru sırasında verdiğiniz teslim adresine PTT Kargo aracılığıyla gönderiliyor.

Pasaportunuzun basıldığı ve kargoya verildiği anda kayıtlı cep telefonunuza gönderi kodu ve tahmini teslim süresi bilgisi kısa mesaj olarak gönderiliyor. Pasaport basımı ve adrese ulaşımı çok yoğunluk ve aksilik yaşanmadığı sürece 3-5 iş gününde tamamlanıyor.

119 Yorumlar

  1. merhaba, dünya turu yapmak istiyorum başta vizesiz ülkelere gitmek için pasaport alacağım. Şu anda 19 yaşındayım biri 2 yıllık biri ise açık 4 yıllık öğrenciliğim bulunmakta lakin seneye pasif olarak görünebilir çünkü yurtdışında olacağım. bazı kaynaklar öğrenciliğiniz süresince pasaportunuz sadece aktif olacaktır diyor. misal 2 yıllık okuyorsan pasaport geçerlilik süren 2 yıllıkmış… bilginin doğruluğu nedir? pasif hale düşünce pasaportum geçersiz mi olur? veya üniversite bitince 25 yaşımı doldurmamış da olsam pasaportumun geçerliliği biter mi? Teşekkürler şimdiden

  2. Merhabalar, şu anda öğrenciliğim aktif ve pasaport çıkartmak istiyorum ancak seneye pasif olarak gözükücem ders kaydı yapamadığımdan dolayı , pasaportumu şimdi çıkartsam seneye öğrenciliğim pasife düşsede kullanabilir miyim yaşım 22

  3. İyi günler. Ben son sene açıköğretime geçtim ve covid salgınından dolayı bu yıl erken mezun oldum liseden. Bu yıl üniversite sınavına giricem. Üniversite tercih sonucum açıklandığında gideceğim üniversiteye kayıt olmadan hemen öğrenci belgesi alınabilinir mı? Çünkü yurtdışına gideceğim için Türkiye’deki bir üniversitede kabul almış olmam gerekiyor sadece. Kayıt yaptırma zorunluluğum yok

  4. Merhaba 21 yaşındayım 2.üniversiteyi açıktan okuyorum aktifim. Bir yandan çalışıyorum sigortalıyım. Öğrenci pasaportundan yararlanabilir miyim?

  5. Abi ogrenci pasaportumla 25 yasina kadar yurtdisinda iş olarak calisabilirmiyim market şantiye vs? Belirli bir aylik yillik limit var mi geri donus icin emir vs.

  6. Abi suan 21 yasindayim universite 2.sinifa gidiyorum Pasaport cikartinca gelecek yil tekrar yenilemeye gerek var mi tekrar mi ucret odicez? Ve benim ogrenciligim 24.yasinda universite bitince 25 yasima kadar pasaporttan faydalanir miyim?

  7. 17 yaşındayım Lise sona gidiyorum şimdi öğrenci pasaportu çıkarsam kaç yaşına kadar kullanırım üniversite ye gitmesemde pasaport geçerli olur mu

  8. merhaba öğrenciyim ve doğum günüm 12.12. 1995 yani aralık ayının 12 sinde 26 dan gün alıyorum ben, ozamana kadar harçsız öğrenci pasaportundan yararlanabilirim değil mi ? sonuçta hala 25 yaşındayım.

  9. Merhaba, ben 19 yaşındayım kibris üniversitesi için daha yeni e-kayit yaptim . Bana bir öğrenci belgesi vermediler . Ben nasil öğrenci belgesi vercem nufustaki memura. liseden öğrenci belgesi çikarsam yada yerleşme kağidini götürsem olurmu ? Bir yol gösterirseniz sevinirim iyi günler

  10. tüm yorumlara tek tek cevap vermişsiniz çok ama çok teşekkür ederim bilgilendim umarım sayfa aktıf kalmaya devam eder de daha fazla insana faydası dokunur

  11. Hocam iyi günler.17 ocak 2023 kadar gecerli öğrenci passaportum var yurt dışımdan bir okuldan yüksek lisans kabul aldım.Ama o ülke 2 yıllık vize için en az 2 yıllık geçerli passaport istiyor.Bazı sitelerde yülsek lisans için 1 yıl daha öğrenci passaport verildigi söyleniyor(tabi gideceğim universiteden belge almam gerek heralde kanıt için).Acaba bu şekilde uzatma şansım var mı ya da süresi 2024 de kadar uzamış yeni passaport alma şansım var mı?

  12. 5 yıl önce öğrenci pasaportuna başvurmuştum ve ekim ayında sürem doluyor 21 yaşındayım tekrar harçsız öğrenci pasaportu alabilir miyim?

  13. Merhaba ben 2016 yılında öğrenci pasaportu çıkarttırmıştım, 2021 nisan ayında pasaportumun geçerlilik süresi bitiyor, şuan da aktif öğrenciyim, pasaportumu yenilemek istiyorum, fakat hiç bir yerde öğrenci pasaportunun süresini nasıl uzatatışacağına dair bir bilgi yok bu konu hakkında bir bilginiz var mı? Öğrenci pasaportumun süresini nasıl uzatabilirim?

    • 25 yaşından küçükseniz sıfırdan pasaport başvurusu yapıyormuş gibi randevu alın. Belgelerinizi ve eski pasaportunuzu yanınızda götürün; yeni başvurunuzu yapın. Süre uzatmak diye bir şey yok artık. Her seferinde yeni defter veriliyor.

  14. merhaba şuan 12.sınıfım bu sene bittik den sonra 1 sene çalışıp yurt dışına gitmek istiyorum su an pasaportumu alsam üniversite okumasam bile pasaportum geçerli olur mu

  15. Ben Bu Haziranda 18 Oluyorum Reşit Oluyorum Yani Ve Lise 4 E Geçiyorum Ben Pasaport Aldıktan Sonra Yani Harç Ödemeden, Okuldan Çıksam Pasaport İptal Oluyor Mu

  16. İkinci üniversiteye kaydoldum 1 gün önce ama e devlette şuanda öğrenci gözükmüyorum fakat okulun sitesinden öğrenci belgesi alabiliyorum bu belgeyle şuanda öğrenci pasaportu için başvurabilir miyim

  17. 2 ay sonra 25imden gün alıcam.
    Yarına da randevu almıştım, şimdi ben gitsem pasaport alsam sadece 2 ay mı kullanıcam? 🙂 acil cevap verir misiniz randevumu iptal edicem yoksa. Çok teşekkürler

  18. Merhaba ben 22 yaşındayım pasaportumun 2023 yılına kadar süresi var onu harç vermeden almıştım. Bu sene öğrenciliğimin son yılındayım öğrenci olarak harç ödemeden pasaportumu 5 sene daha uzatabilir miyim? Üstüne eski pasaportumdaki yıllar eklenir mi? Teşekkürler

  19. Yurtdışına kendi imkanlarımla gittim şu an üniversitede hazırlık bitti 1. Sınıftayım pasaportumun süresi bitti. Pasaportumun suresini uzatmam gerekiyor. Bende öğrenci pasapprtu alabilirmiyim? Hangi işlemleri yapmam gerekiyor?

    • Pasaport süresi uzatma işlemi yapılmıyor. İlk defa pasaport alacakmış gibi başvuru yapacaksınız. Üniversite öğrencisi olarak öğrenci pasaportu alabilirsiniz. NAsıl alacağınızı adım adım bu yazıda anlattım. Yazıyı okuyabilirsin.

  20. İyi günler. Öğrenci pasaportu için başvuru yapacağım. 2.sınıfa yeni geçtim ve e-devlet, okul sayfası içeriğinde 1. sınıf aktif öğrenci görünüyor. herhangi bir problem olur mu? Şimdiden teşekkürler.

  21. Merhaba yeni pasaport çıkarıcam eskisinin tarihi dolmuşta kaç günde acaba geliyor 5 gün sürem varda kktc ye gidicem eğer yetişmez ise kimlik ile Kktcye girip başka biri bana Türkiyedeki pasaportumu elime ulaştırırsa işleyebilir miyim orda veya pasaport için aciliyet bildirme şansımız varmı

  22. merhabalar ben 19 yaşımda üniversite 2. sınf öğrencisiyim yurt dışında çok sayıda 1. dereceden akrabam bulunmakta. yakında yurt dışında akrabamın düğünü olacak ben de hem bu düğüne katılmak hem de bunu mukabil turistik bir gezi için almanyaya gitmek istiyorum. öncelikle pasaport hususunda bilgisini verdiğiniz öğrenci pasaportundan yararlanacağım ancak vize husususunda acaba üniversite öğrencisi olmamın ve yurt dışında 1. derece akrabam olma durumları bana bir avantaj sağlar mı cevabınız evet veya hayır ise nasıl bir yol izlememi önerirsiniz

  23. merhaba iyi günler bir sorum olacaktı 18 yaşımdayım yurtdışına 1. dereceden bir akrabamın düğünü için ve buna tekabul turistik bir gezi için gitmek istiyorum gittiğim yerde yine birinci dereceden olan bir çok akrabam bulunmakta ( bu arada üniversite öğrencisiyim) sizin yazınızdan da edindiğim bilgiye göre pasaport hususunda bahsini ettiğiniz öğrenci pasaportu çıkaracağım. buraya kadar sorun yoksa eğer bilginiz varsa vize işlemlerı ile ilgili hem öğrenci olmam hususunda hem de orada bulunan yakın akrabalarım hususunda nasıl bir yol izleyebilirim? bu nitelikleri kullanarak vize başvurumda kullanabileceğim bir avantaj durumu var mıdır?

  24. 1 yıldır mezuna kalmıştım bu yıl büyük ihtimal üniversiteyi kazandım ama okulların acılmasına bır bucuk ıkı ay var. Belki acılmayabilir bile fiziksel olarak. Lİse diplomamla gidip bu pasaportu almam mümkün mü yoksa illa biryerde eğitime devam ediyor olam mı gerek ?Şuan boşta olduğum için vermeyebilirler mi ? İlla üniversitenin acılmasını mı beklemeliyim ?

  25. Merhaba, şuan aktif olarak öğrenciyim fakat 2 ay sonra mezuniyetimi elime alıcam. Şuan öğrenciyken öğrenci pasaportu alsam öğrenciliğim bittikten sonra yurtdışına çıkmak için bu öğrenci pasaportum hala geçerli olur mu? Kullanabilir miyim ç

  26. Merhaba. Bir sorum olacaktı. Öğrenci için başvuru yaparken bordo pasaport başvurusu olarak yapıyoruz değil mi? Eğer öyleyse bordo pasaport başvurusu yaptıktan sonra nasıl öğrenciye çevirmemiz gerekiyor?

  27. merhalar üniveristete kayıdım var fakat pasif olarak gözüküyor ders seçimi yapmadıpımdan dolayı öğrenci pasaporttan faydalanabilirmiyim ??

  28. Merhabalar öğrenci belgeme e devlet üzerinden baktığımda ikinci üniversitem devam ediyor gözüküyor ama pasif öğrenci yazıyor öğrenci pasaportu alma şansım var mı ?

  29. Merhaba, öncelikle faydalı yazı için teşekkürler.

    Üniversite döneminde harçsız olarak almıştım pasaportumu ve hala 1 yıl daha geçerlilik süresi var.

    Şu anda sigortalı olarak çalışıyorum ve öğrenci değilim.

    Ülkeye giriş/çıkış sırasında bir sorun yaşar mıyım acaba?

  30. Bide ben öğrenci pasaportuyla çıksam son bir dersim kaldı o da açıklansa yani mezuniyet işlemlerim başlatılsa ve ben yurt dışında çalışıyorsam nasıl olur yardımcı olursanız çok iyi olur Allah razı olsun

  31. Merhaba. 25 yaşından büyüğüm ve örgün eğitim’de öğrenciyim. Siz harçsız pasaport alınamayacağını yazmışsınız fakat başka bir sayfa’da okulla ilgili bir gerekçe sunulursa harçsız pasaport alınabildiği bilgisi verilmiş… Bilgilendirirseniz sevinirim.

    • 25 yaşından sonra harçsız öğrenci pasaportu alamazsınız. Okul görevlendirmesi ile yurt dışında sempozyuma ya da bir etkinliğe gitmeniz halinde gri pasaport çıkarma hakkınız var. Sanırım iki konu birbirine karışmış.

      • Yanlış bilgi vermeyin lütfen. Yararlanabiliyorlar. Okullarından aldıkları harçsız pasaport muafiyet formu ile. Okul idarenizden bu belgeyi alırsanız yararlanabilirsiniz. Sempozyum vs ile değil yurt dışında herhangi bir kütüphaneye bile araştırma için gideceğim derseniz okul size bu belgeyi verir. Yine 25 yaş altı gibi bordo pasaport alıyorsunuz. Ben aldım.

  32. Merhabalar, üniversitede 3. sınıfım ve öğrenci pasaportundan faydalanmak istiyorum. Pasaport’un süresi ne kadar geçerli olacaktır? Teşekkür ederim.

    • Her ikisi de işlev ve görüntü olarak aynı. Sadece ödediğiniz harç farklı. Öğrenci pasaportunda defter parası dışında bir ücret ödemiyorsunuz. Normal pasaport yaklaşık 1.000 TL’ye gelirken, öğrenci pasaportu 137 TL.

  33. Kıbrıs’ta Üniversiteye daha kayıt olmadım öğrenci pasaportu için öğrenci belgesi yerine sınav sonuç belgesini versem olur mu ? Zaten kayıt için istiyorlar pasaportu pasaport olmadan zaten kayıt yapamam ?

  34. Merhabalar 22 yaşındayım okulu bıraktım ancak üniversitede kaydım var yurtdışına çalışmaya gideceğim öğrenci pasaportu çıkarsam herhangi bi sorun olur mu?

  35. Merhaba, ben geçenlerde Bursa Osmangazi Nüfus Müdürlüğüne bu soruyu sordum
    25 yaşından sonra öğrenci olan kişi harçsız pasaport alabilir mi diye, oradaki şef alınamayacağını söyledi. Yüksek Lisans vb durumlarda ancak olabileceğini söyledi
    Benim böyle bir durumum yok ama hem açıköğretim fakültesinde hem örgünde 25 yaşından büyük öğrenciyim ve harçsız pasaport almak istiyorum, alıp alamama hakkımın ne olduğunu tam bilmediğim için ne yapmam gerektiğine tam karar veremedim.
    Kesin bilgiyi nasıl öğrenebilirim fikriniz var mı?

Cevap Ver

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz