Duygusuz Heykel Şantiyesi Üsküp

Makedonya‘nın başkenti Üsküp’e adım atan turistlerin görmeden kentten ayrılmayacağı yerlerin başında Makedonya Meydanı geliyor. Geçmişte daha çok Arnavut ve Türklerin yaşadığı bölge ile Taş Köprü arasında bulunan meydandan köprü ile eski şehre geçiliyor.

Vardar Nehri’nin kıyısında, Taş Köprü’nün her iki yanındaki bu bölge onlarca heykelin sergilendiği açık hava müzesi görünümünde. Makedonya Hükümeti’nin Üsküp 2014 adını verdiği proje ile Makedonya tarihini simgeleyen yapılar, kentin en turistik bölümünde ziyaretçileri karşılıyor. Kenti bir önceki ziyaretimde yeni yeni hareketlenen projede son gidişimde artık rötuşlar yapılıyordu.

Ulusal Arkeoloji Müzesi, Milli Mücadele Müzesi, Soykırım Müzesi, Opera ve Bale binalarıyla çevrili alanda Ulusal Tiyatro binası da bir hayli heybetli. Büyük İskender’in şaha kalktığı yönden, Taş Köprü’nün üzerinden eski şehre ilk adımda devasa heykellerle karşılaşıyor Üsküp ziyaretçileri.

Makedonya Üsküp 2014 Projesi

Büyük Avrupa kentlerinin etkileyici eski şehir dokusunun yaratılması hedefiyle yola çıkılan Üsküp 2014 Projesi ile Üsküp’ün merkezindeki eski binalar tamamen yenilenirken, her noktaya görkemli heykeller yerleştirilmiş.

Resmi olarak maliyeti açıklanmayan projenin 200 ila 500 milyon euroluk bir kaynakla gerçekleştirildiği tahmin edilirken, çok kültürlü ve kimlikli bir nüfus yapısı bulunan Makedonya’da heykellerin Hıristiyan (Ortodoks) geleneklerine atıfta bulunması halk arasında tartışma yaratıyor.

Büyük İskender tartışması

Büyük İskender’in kökeni konusunda Yunanistan’la gerilim yaşayan Makedonya’nın, heykel projelerinde de Büyük İskender ve hayatını konu edinmesi, yeni siyasi sorunların habercisi olabilir. Yugoslavya’nın dağılmasının ardından 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Makedonya, resmi tarih metinleri ve ülke anayasasında Büyük İskender’in milli kahramanlığını ifade ettiğinden bu yana Yunanistan ile arası bir türlü düzelmedi. Yunanistan’ın baskısıyla bayrağını bile değiştiren ülke, ‘Makedonya Cumhuriyeti’ ismi nedeniyle uluslararası arenada Yunanistan’ın ambargosu ile karşı karşıya.

Göz at: Yapay Tarih Kurgusu Makedonya’yı Zora Sokuyor
Göz at: Büyük İskender, sizin mi, bizim mi?

Gruevski Projesi

Makedonya’da 2006-2016 yılları arasında başbakanlık yapan Nikola Gruevski‘nin projesi olan Üsküp 2014’te öne çıkan iki isim Büyük İskender ve Çar Samuil. Helen kültürünü kendi tarihiyle özdeşleştiren ve bunun savunuculuğunu yapan Yunanistan, Büyük İskender’e sahip çıkarken, bugün Makedonya toprakları sınırlarında kurulan Birinci Bulgar Devleti’nin çarı Çar Samuil’in Bulgarlar tarafından sahiplenmesini yadırgamamak lazım.

Yunanistan ve Bulgaristan’da bu kadar popüler olan bu iki ismin Üsküp’te devasa heykellerinin dikilmesi ve Makedonya tarihi ile bütünleştirilmesi ise tepki çekiyor ister istemez.

Yunanlar ve Bulgarlar olmak üzere bazı tarihçilerin genel kanısı dönemin Makedonya Başbakanı Nikola Gruevski’nin Makedonya resmi tarihini yeniden, yapay bir şekilde kurgulamaya çalıştığı yönünde. Bu düşünceye bazı Makedonlar da katılarak, Makedon kimliği üzerinde bir reform yapıldığı düşüncesini dile getiriyor. Slav kökenli Makedonya’da Büyük İskender ya da Çar Samuil üzerinden gidilen kimlikleştirme çalışmaları Slav kökene darbe vururken, Hükümet’in Katolik Hıristiyanlık çerçevesinde yürüttüğü bu milliyetçi hareketlenmeler Makedonya’da yaşayan azınlıkların yok sayıldığı anlamına da geliyor.

Kentin tam ortasında eski şehrin dokusuna doğru odaklanmaya çalışılan anda birbirinden büyük, yepyeni, pırıl pırıl abartılı heykellerle karşılaşınca ne yapacağını şaşırıyor insan. Tüm bu şaşkınlık içerisinde ‘Duygusuz heykel şantiyesi’ adını uygun görüyorum Üsküp 2014 Projesi’ne.